Een serie van vijf boeken over brieven
die nooit bij de geadresseerden zijn
gearriveerd omdat de Engelsen ze
tijdens de met Nederland gevoerde
zee-oorlogen aan boord van de buitge-
maakte schepen vonden en opborgen
in de Tower in Londen; later werden
ze in een archief gestopt en vergeten.
Daar werden ze in 1980 door een
Nederlandse onderzoeker ontdekt.
De brieven van de zeelieden en de
achtergeblevenen waren zó interes-
sant dat de KRO daar onlangs ook
een televisieserie aan wijdde: Brieven
boven water.
In The National Archives liggen zo’n
38.000 zakelijke en persoonlijke brie-
ven die zeelieden aan hun familieleden
schreven; antwoordbrieven liggen daar
ook. Aankomen gebeurde in een groot
aantal gevallen dus niet. Ook versla-
gen van belangrijke gebeurtenissen in
andere werelddelen hebben op deze
manier het vaderland niet bereikt. In
deel vijf gaat dat bijvoorbeeld om het
zeventiende-eeuwse verslag van het
vertrek van de Hollanders uit Nieuw-
Amsterdam (het latere New York) en
de beschrijving van de lading van het
schip Zeelelie, dat in 1795 als laatste
met een voor ons land bestemde partij
porselein uit China vertrok. Al die
verslagen en brieven (de meeste zijn
nog ongeopend) geven een eigentijds
beeld van wat er zoal onder de mensen
leefdeen wat ze aan het papier toe-
vertrouwden. De openhartigheid was
groot, in vroeger eeuwen.
Neem het relaas van de Rotterdamse
luitenant-ter-zee Jacob Verveer, die in
1803 vanaf Curaçao aan zijn vrouw
Truijtje schreef dat hij heimwee had
en naar zijn gezin verlangde. Jacob
was boos omdat zijn vrouw niets van
zich liet horen; maar hij wist niet dat
de brief die hij haar had geschreven
en mogelijk ook háár brief ongeopend
in Engeland terecht waren gekomen.
Collega’s van Jacob hadden wél
brieven gekregen, schreef hij haar.
Verveer vond het gebrek aan schrifte-
lijk contact heel erg. Hij vroeg zich af:
“Zouw mijn booven alles dierbaarste
vrouw niet diezelfde liefde voor mij
hebben? Ik ben dol nieuwschierig hoe
de lieve kleene meijt er uitziet, ook
Jan en Kris. Ik zou wel alles geeven zo
ik ze een uur mokkelen kon. Zoent ze
tog hartelijk van mij.”
Het ouderwetse woord ‘mokkelen’
betekent ‘omhelzen’. Verveer had het
slecht op Curaçao; vlektyfus en gele
koorts maakten veel slachtoffers. “Ook
ik moest aan deeze tol betaalen, teegen
den avond kreeg ik een violente koorts
en daar ik mij vast voorgenoomen had
niet naar ‘t hospitaal te gaan, wijl er
daagelijks veele stierve, zo liet ik mij
op een kaamer aan de wal brengen en
het geluk deze juist te kiezen tusschen
2 huijsgezinne aan welke ik grooten-
deels mijn behoudt door hunne on-
begrijpelijke zorg en genegentheid te
danke heb’. Deze ontboezeming kwam
nooit bij Truijtje in de Maasstad aan!
Begin 1807 was Jacob terug bij zijn
gezin. Zeventien jaar later overleed hij
in Nederlands-Indië; ver van huis.
Delfshavenaar Michiel van Huiksloot
lag in de winter van 1799 op de rede
van Hellevoetsluis aan boord van het
VOC-schip Batavia wekenlang op
goede wind te wachten om aan de
reis naar de Oost te kunnen beginnen.
Zijn familie zond hem in die tijd een
stapeltje brieven over van alles en nog
wat. Ze werden met lichters vanuit
Delfshaven aan boord gebracht, samen
met wat privé proviand en drank.
Michiel nam de brieven mee naar
Indië, maar toen zijn terugkerende
schip tijdens de Vierde Engelse oorlog
werd buitgemaakt, verdwenen ze in
het Engelse archief. den!
Het boek geeft een interessant inzicht
in de levens van vele tientallen
vaderlanders, die een paar honderd
jaar geleden naar verre oorden voeren,
hun wederwaardigheden beschreven,
naar vrouw, kinderen en familieleden
verlangden, soms terugkeerden maar
door ziekten en ongevallen vaak ook
nooit meer thuis kwamen. Hun brie-
ven en de brieven van het thuisfront
zijn - dankzij de Engelsen - bewaard
gebleven. Het laatste deel van de reeks
is net als de vier voorgaande delen
zonder meer van historisch belang.
Bram Oosterwijk
Buitgemaakt en teruggevonden is
een uitgave van Walburg Pers. Het
gebonden en geïllustreerde boek telt
352 pagina’s; het kost 24,95 euro.
Onthullende oude brieven van zeelieden
Met het vijfde en laatste (ditmaal dubbeldikke) deel van de boekenreeks over Nederlandse brieven en scheepspapieren die de Engel-
sen in de zeventiende, achttiende en vroege negentiende eeuw op ons hebben prijsgemaakt is het project Sailing Letters afgesloten.
Buitgemaakt en teruggevonden is de toepasselijke titel van dit deel.
De Oud-Rotterdammer - De krant voor de 50-plusser
Dinsdag 24 december 2013
pagina 9
Deel 2 verscheen zaterdag 14 december in
korenmolen ‘De Zandweg’ van Leendert Sprong,
die dezer dagen veertig jaar molenaar is op de bo-
venzeiler aan de Kromme Zandweg in Charlois.
De Oudheidkamer van Pernis heeft zich eveneens
sterk gemaakt voor het realiseren van het naslag-
werk. Vandaar dat voorzitter Janny Stechert werd
bedacht met een speciaal dankexemplaar.
Frank Roos, bestuurslid van de historische ver-
eniging Roterodamum én voorzitter van de Delfs-
havense molenstichting De Distilleerketel én
molenaar van de ‘Nooit Gedacht’ in het Zeeuwse
Colijnsplaat, overhandigde even eerder het eerste
exemplaar aan molenaar Leendert Sprong en zijn
zoon en opvolger David. Tientallen molenfanaten
applaudisseerden spontaan en complimenteerden
het auteursduo met het prachtige resultaat van
hun 160 pagina’s en enige honderden schitte-
rende illustraties omvattende naslagwerk.
Voordat de stoommachine en de elektromotor
vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw
hun intrede
deden, was
Nederland als
belangrijk en
ontwikkeld
westers land
grotendeels
afhankelijk
van windmo-
lens. Immers,
hoe kon men
zonder bijvoorbeeld watermolens wonen in een
omgeving die steeds onder water liep, hoe kon je
burgers van dichtbevolkte gebieden voldoende
voeden als er geen korenmolens waren geweest
en hoe konden steden worden gebouwd zonder
houtzaag- en trasmolens voor de productie van
cement. Veel van de huidige welvaart is te danken
aan deze bijna geheel verdwenen industrie.
Deel 2 van het ‘Groot Rotterdams Molenboek’
toont molens en bijzonderheden van wiekenpan-
den op de route Schiebroek, Hillegersberg, Kra-
lingen, IJsselmonde, Charlois, Pernis, Hoogvliet,
Rozenburg, Hoek van Holland en Delfshaven.
Het boek beperkt zich niet principieel tot het
grondgebied van Rotterdam. Sommige molens
die daar net buiten vallen, zijn ook in de tekst
opgenomen, zoals de watermolens ten oosten
van Terbregge (vallend onder Bergschenhoek),
de molens van Capelle aan den IJssel en enkele
poldermolens van Ridderkerk.
Boven de drie nog gemeentelijke molens van
Rotterdam (De Zandweg, Charlois - De Vier Win-
den, Hillegersberg - De Ster, Kralingen) hangen
overigens donkere voortbestaanswolken sinds
bekend is dat het stadsbestuur de exploitatie van
de wiekenpanden uit de 18de eeuw wil afstoten.
Frank Roos zei namens de vereniging De Hol-
landsche Molen dit geen goede ontwikkeling te
vinden. De vreugde rond het verschijnen van het
prachtige molenboek werd een tikje overscha-
duwd door het mogelijk afstoten van de gemeen-
telijke molens.
Evenals het eerste deel (Rotterdam-Stadsdriehoek
en Overschie) kost het 27,95 euro en is het ook
nu weer op bijzondere wijze door Rotterdammer
Bart Oppenheimer vormgegeven. Het boek is te
koop in de reguliere boekhandel of te bestellen
via
of 010-2847362.
ISBN/EAN: 978.90.73647.74.9.
Fraaie molens in en rond Rotterdam
Alle molens in de regio Rotterdam hebben een plek gekregen in de twee delen van het ‘Groot Rotterdams Molenboek’. Ooit
waren het er 217 waarvan de wieken draaiden, van kleine schelpmolens tot grote stenen baliemolens. Hun geschiedenis is
vastgelegd door Hans van Krimpen en Arnoud Voet, tevens de uitgever.
Molen ‘De Hoop’ zoals deze tot omstreeks 1949 stond aan
de Bovenstraat in IJsselmonde.Foto uitgeverij Arnoud Voet
Groot Rotterdams Molenboek 2 verschijnt
De prijs voor deel 2 is, net als voor deel 1, € 27,95. Speciaal voor lezers van De
Oud-Rotterdammer worden alle bestellingen van deel 1 en/of deel 2 tot en met
15 januari 2014 zonder verzendkosten toegestuurd.
Naam + voorletters:
Straat:
Postcode + Plaats:
Telefoon:
Email
bestelt
…… ex Groot Rotterdams Molenboek deel 2
……. ex Groot Rotterdams Molenboek deel 1
……. ex
BESTELBON
Tevens kunt u van de gelegen-
heid gebruik maken andere titels
van Uitgeverij Voet eveneens
zonder verzendkosten te laten
meesturen (zie
-
voet.nl)
Stuur deze bestelling ingevuld
per brief naar:
Uitgeverij Voet, Dorpsstraat
158, 2903 LB Capelle a/d IJssel.
Bestellen kan ook per mail:
o.v.v.
lezer van De Oud-Rotterdammer.
