Door archeologische opgravingen en
publicaties kregen we inzicht in stads-
bewoners, hun huizen, werkzaamhe-
den, gebruiken, rituelen, krijgskunde.
Zo weten we dat Utrecht in de vroege
middeleeuwen als geestelijk centrum
de grootste en belangrijkste stad van
Nederland was. Een indrukwekkende,
ommuurde stad met hoge torens en
grote gebouwen. Amsterdam was toen
nog een vissersplaats. De bisschop
was naast geestelijk leider ook we-
reldlijk leider en moest zijn gebied en
gezag verdedigen tegen vijanden. We
weten ook van de vreselijke epidemie-
ën die de bevolking teisterden, terwijl
armoede het lot was van velen. De
resten van de Romeinse castellum en
middeleeuwse kerken, ter plaatse van
het Domplein, werden diverse malen
vanaf 1929 opgegraven en onderzocht.
Via DOMunder kunnen bezoekers
een ontdekkingstocht maken door
2000 jaar geschiedenis. Utrecht
beschikt hiermee over een toeganke-
lijk, internationaal hooggewaardeerd,
archeologisch rijksmonument.
Gemeentelijke archeoloog
“Vroeger was archeologie voorname-
lijk gericht op de prehistorie, zoals
de Drentse hunebedden”, vertelt Tarq
Hoekstra. “Vlak voor en tijdens de
bouw van Hoog Catharijne, begin
jaren zeventig, waren er veel vrijwil-
ligers met belangstelling voor archeo-
logie, die vondsten aan het opgraven
waren. Het gemeentebestuur zag toen
de noodzaak in een professionele ar-
cheoloog aan te stellen om die vrijwil-
ligers te begeleiden. Zo ben ik in 1972
als eerste gemeentelijke archeoloog
in dienst gekomen. Het was in het
begin echt pionieren, want er was nog
geen gereedschap beschikbaar. Voor
mij was het waarnemen, begeleiden
van de vrijwilligers en zorgen voor
een wetenschappelijk verantwoorde
documentatie.”
Door Hoektra’s opgravingen werden
bijzondere ontdekkingen gedaan als de
vondst van twee schepen uit de elfde
eeuw in Wijk C bij de Waterstraat en
een grote kuil met zeventien paar-
denskeletten in de Jan Meijenstraat,
die omgekomen moeten zijn bij een
belegering van Utrecht in 1483.
Hoekstra voerde in 1976 een grote
opgraving uit, voordat de bouw zou
beginnen van het Muziekcentrum
op het Vredenburg. “Bekend was
dat er resten waren van de vroegere
dwangburcht kasteel Vredenburg dat
in 1529 in opdracht van keizer Karel
V werd gebouwd en heeft bestaan
totdat het in 1577 werd afgebroken.
In vijf maanden moest de opgraving
worden uitgevoerd met hulp van zo’n
veertig vrijwilligers. Naast de resten
van het immense kasteel werden ook
vondsten gedaan van het Johannie-
terklooster dat daarvoor op die plek
stond. Daar was ook een kerkhof bij
met graven van kloosterlingen.”
Afdeling Erfgoed
Door de vele opgravingresultaten,
sinds 1972, kon er telkens weer een
onbekend stukje aan de Utrechtse
geschiedenis worden toegevoegd of
herschreven. De gemeente nam vrij
snel na Hoekstra meer historisch
onderzoekers in dienst en beschikt nu
over een belangrijke afdeling Erfgoed,
waar bouwhistorici en archeologen
onderzoeken uitvoeren in zowel
monumentale panden als in de bodem.
De resultaten worden verwerkt in
restauratieplannen en stedenbouwkun-
dige ontwerpen. Naast de opgravingen
in de bestaande stad zijn ook in Leid-
sche Rijn belangrijke archeologische
ontdekkingen gedaan, die inspireerden
tot een stedenbouwkundige opzet van
het gebied en de bouw van het Castel-
lum Hoge Woerd met het in de jaren
negentig gevonden Romeinse schip.
De meeste archeologische vondsten
worden door bouwwerkzaamheden
vernietigd. “Wat we kunnen bewaren,
wordt zoveel mogelijk hersteld en
opgeslagen. We hadden een grote
‘schervenploeg’ die potscherven
uitzocht waardoor aardewerkpotten
weer hersteld konden worden. Ook
metalen gebruiksvoorwerpen werden
gereinigd. Alles wordt gedocumen-
teerd en zoveel mogelijk gepubliceerd.
In de fietsenstalling en parkeergarage
van Vredenburg zijn grote muurfrag-
menten teruggeplaatst en krijg je een
goed beeld van de enorme omvang
van het kasteel.”
Dwangburcht
Tarq Hoekstra heeft naast zijn
onderzoeken ook jarenlang vele
geïnteresseerden over de boeiende
geschiedenis van Utrecht verteld. Hij
gaf rondleidingen, lezingen, radio en
tv-optredens en schreef publicaties en
boeken. Als gepensioneerde wil hij
nu met een collega een boek schrijven
over kasteel Vredenburg. “We hebben
naast opgravingsresultaten nog veel
gegevens door alle bouwtekeningen en
rekeningen die in Het Utrechts Archief
liggen. Het kasteel werd in Utrecht als
dwangburcht gebouwd vanwege haar
opstandige bevolking. In het begin
waren er alleen soldaten met een
Nederlandse naam. We weten dat het
in Utrecht vele jaren na de bouw van
het kasteel rustig bleef. In 1568 begon
in Nederland de Tachtigjarige oorlog
die uiteindelijk leidde tot de val van
het kasteel.”
Belangrijk deel van Utrechtse
geschiedenis ligt in de bodem
Utrecht heeft een bewoningsgeschiedenis van duizenden jaren. Alle mensen die er woonden en werkten hebben hun sporen
nagelaten. Onder onze voeten ligt een enorm ongeschreven archief, bestaande uit sporen en voorwerpen uit het verleden. De
stad groeit en verandert voortdurend. Als door bouwwerkzaamheden de bodem wordt verstoord, slaan archeologen aan het
onderzoeken.
De Oud-Utrechter - Dé gratis krant voor de echte Utrechter
Dinsdag 5 september 2017
pagina 5
Tarq Hoekstra bij de opgraving van het Vredenburg.(foto: Het Utrechts Archief)
In de bodem ligt een rijk, nog onontdekt, archief met informatie over de stad.Archeologen onderzoeken aan de hand van vond-
sten het gedrag en beweegredenen van onze voorouders. Een gesprek met Tarq Hoekstra (78), de eerste Utrechtse archeoloog.
Interview door Jan Jansen
Tarq Hoekstra
VERRASSEND VOORDELIG!
Showroom
: Ambachtsweg 1 - Nieuwegein
T
030 6054216
PVC-vloeren Laminaat Parket
Marmoleum Vinyl Tapijt
Vloerkleden Behang Matten
Binnenzonwering Horren
Gordijnen Vitrages Shutters
De voordelen van
Vocking Interieur:
• grootse keuze
• duidelijk advies
• vakkundige stoffeerders
• CBW zekerheid
* Actie is geldig t/m 30 september 2017, vraag naar voorwaarden in de winkel.
4
e
M
2
laminaat
XXL NL Label
GRATIS
Deze actie geldt op de
XXL 200 en 300 serie
*
4
e
meter
tapijt
GRATIS
Deze actie geldt op
de volledige Parade
collectie
*
4
e
Rolgordijn
en/of Multishade
GRATIS
Deze actie geldt op
NL Label collectie
*
